Inleiding

Deze eenvoudige zin laat zien hoe diep onze cognities ons bestaan kleuren. Gedachten zijn geen losse wolkjes in het hoofd, maar ze sturen hoe we ademen, bewegen en reageren op de wereld. Binnen bokstherapie krijgt dit een tastbare vorm: overtuigingen komen tot uitdrukking in elke stoot, elke houding en elk moment van contact in de ring. Door de bril van de sensorimotorische psychotherapie – ontwikkeld door Pat Ogden en in Nederland door o.a. dr. Kalisvaart onderwezen – zien we cognitie niet als iets los van het lichaam, maar als een van de vijf bouwstenen van ervaring, naast emotie, zintuigen, innerlijke sensaties en beweging. In dit artikel onderzoeken we hoe cognitie in bokstherapie zichtbaar wordt en welke mogelijkheden dit biedt voor herstel en groei.

“Soms is het niet het lichaam dat de eerste klap uitdeelt, maar een gedachte.”

Bouwstenen van ervaring

Cognitie als ingang in de boksring

In de sensorimotorische psychotherapie wordt ervaring niet alleen begrepen vanuit gedachten of emoties, maar als een geheel van vijf fundamentele bouwstenen: cognitie, emotie, zintuigen, innerlijke sensaties en beweging. Deze zogeheten core organizers vormen de basis waarop wij betekenis geven aan wat we meemaken – vaak zonder dat we ons daarvan bewust zijn. Binnen bokstherapie krijgt cognitie een bijzondere plaats. Gedachten en overtuigingen blijken niet slechts mentale processen, maar sturen direct hoe iemand beweegt, ademt en contact maakt in de boksring. Wie gelooft dat hij zwak is, beweegt anders dan iemand die zichzelf toestemming geeft om krachtig aanwezig te zijn. Cognitie en beweging vormen dus geen gescheiden domeinen, maar beïnvloeden elkaar continu.

Cognitie – denken als betekenisgever

Cognitie omvat gedachten, overtuigingen, herinneringen en mentale beelden. Ze vormen het raamwerk waarmee mensen zichzelf en de wereld begrijpen. In een therapeutische context is het van belang te onderscheiden of deze cognities voortkomen uit actuele ervaringen of uit oude overlevingsstrategieën. Veel cliënten herkennen bijvoorbeeld gedachten als: “Ik ben niet goed genoeg.” “Ik moet altijd sterk zijn.” of “Ik mag geen ruimte innemen.”

In de boksring worden deze overtuigingen zichtbaar. Een terughoudende jab, een blik die steeds wegdraait, of een gespannen ademhaling verraadt vaak een innerlijke overtuiging. Bokstherapie nodigt uit om deze patronen niet alleen te benoemen, maar in actie te doorleven.

Cognitie en trauma-narratief

Na ingrijpende gebeurtenissen vormen zich hardnekkige overtuigingen die het leven kleuren. Dit wordt in de traumatherapie ook wel de trauma narrative genoemd: een verhaal dat het lichaam is gaan geloven. Volgens Dr. Gabor Maté zijn deze overtuigingen vaak impliciet aanwezig, maar ze bepalen wél hoe iemand reageert onder druk. In bokstherapie komt dit narratief letterlijk in beweging. Een aarzelende stoot kan duiden op de overtuiging dat verdedigen verboden is. Het afwenden van de blik kan verbonden zijn met schaamte. Door deze patronen te vertragen en in een veilige context te onderzoeken, ontstaat ruimte voor correctieve ervaring: het lichaam leert dat nieuwe keuzes mogelijk zijn.

Cognitie in beweging brengen

Het doorbreken van beperkende overtuigingen vraagt meer dan rationeel inzicht. In bokstherapie gebeurt dat via fysieke ervaring en ritme. Cognities worden onderzocht in actie, bijvoorbeeld met vragen als:

• Welke gedachte speelt op wanneer je terugdeinst?

• Wat geloof je over jezelf terwijl je oogcontact maakt?

• Hoe beïnvloedt een overtuiging je ademhaling of spierspanning?

Door herhaalde en veilige oefening kunnen nieuwe overtuigingen ontstaan: “Ik mag ruimte innemen.” “Ik kan vertragen en toch aanwezig blijven.” of “Ik heb keuzevrijheid in mijn reactie.” Deze hernieuwde cognities worden niet enkel bedacht, maar lichamelijk verankerd.

Cognitie verweven met andere bouwstenen

Cognitie is slechts één van de vijf bouwstenen van ervaring in bokstherapie.

• Emotie: gevoelens kleuren gedachten en geven richting aan beweging.

• Zintuigen: waarneming via zien, horen of voelen brengt iemand terug in het hier en nu.

• Innerlijke sensaties: lichamelijke signalen, zoals spanning of warmte, maken overtuigingen voelbaar.

• Beweging: houding, gebaren en ritme laten zien hoe gedachten in het lichaam landen.

Deze bouwstenen beïnvloeden elkaar voortdurend. Een overtuiging roept spanning op, spanning versterkt een emotie, een emotie verandert de houding. In bokstherapie worden deze dynamieken via mindful tracking onderzocht en opnieuw vormgegeven.

Wetenschappelijk perspectief

Onderzoek binnen cognitieve gedragstherapie (CBT) laat zien dat overtuigingen na trauma vaak rigide en negatief zijn, wat leidt tot vermijdingsgedrag en aanhoudende spanning. Sensorimotorische therapie – ontwikkeld door Pat Ogden – bouwt hierop voort door cognitie niet los te behandelen, maar in directe samenhang met lichaam en zintuigen. Dit sluit aan bij het concept van embodied cognition: de wederzijdse beïnvloeding van denken en bewegen. Studies benadrukken dat motorische actie en cognitieve schema’s diep met elkaar verweven zijn. Bokstherapie benut deze verbinding door overtuigingen niet enkel te bespreken, maar via beweging te transformeren.

Praktische toepassing in de boksring

Een sessie kan er bijvoorbeeld zo uitzien:

• De cliënt staat in de ring en merkt dat de schouders telkens aanspannen.

• De therapeut vraagt welke gedachte opkomt bij dit patroon.

• Samen vertragen ze de beweging en onderzoeken alternatieve houdingen.

• Vervolgens wordt met herhaling geoefend om een nieuwe overtuiging te laten beklijven.

Zo ontstaat belichaamd leren, waarin cognitie, emotie en beweging elkaar versterken.

Reflectievraag

Welke overtuiging weerhoudt jou er vandaag van om volledig aanwezig te zijn in je lichaam – en welke nieuwe gedachte zou je willen laten groeien?

Verbinding met andere methodieken

De inzichten uit bokstherapie sluiten nauw aan bij sensorimotor therapy, waarin tracking van lichamelijke signalen centraal staat. Ook binnen mindfulness therapie wordt gewerkt aan aandacht en aanwezig zijn in het moment. Compassion Focused Therapy voegt daar de dimensie van mildheid en innerlijke vriendelijkheid aan toe. Samen vormen deze methodieken een stevige basis om trauma en ontregeling te benaderen vanuit lichaam én geest.

VERANTWOORDING

De tekst benadrukt de eigen verantwoordelijkheid van de lezer in het interpreteren en toepassen van de aangeboden kennis, en moedigt aan tot een actieve, onderzoekende houding in het leerproces.

Gabor Maté (2021). The Myth of Normal. Penguin Random House.

Voor verdieping zie ook: Harvard Health Blog – How the mind and body connect.