Introductie

Het werkgeheugen vormt de actieve werktafel van ons brein: de plek waar denken, voelen en handelen elkaar ontmoeten. Wanneer dit systeem overbelast raakt, kunnen spanning, trauma en dagelijkse druk zich direct vertalen in blokkades, verwarring of verlies van overzicht. In de boksring wordt dit zichtbaar, voelbaar en bespreekbaar.

Soms is het alsof het leven ons meer laat dragen dan ons innerlijke geheugen kan bevatten – en juist daar, op de grens van overbelasting, kan ruimte ontstaan voor herstel.

Waarom raakt het werkgeheugen overbelast

Het werkgeheugen is het actieve deel van ons geheugen dat informatie niet alleen tijdelijk vasthoudt, maar ook bewerkt. Het is de mentale werktafel waar denken, voelen en handelen samenkomen. We gebruiken het voortdurend: wanneer we een gesprek voeren en tegelijk nadenken over onze reactie, bij het uitvoeren van complexe taken, of wanneer we onszelf onder druk moeten reguleren. Biologisch gezien speelt de prefrontale cortex hierbij een hoofdrol, in samenwerking met de hippocampus en het pariëtale gebied. Binnen dit netwerk werken verschillende subsystemen samen: de fonologische lus voor spraak en geluid, het visueel-ruimtelijke schetsblad voor beelden en beweging, en een centrale verwerker die de informatie coördineert. Neurotransmitters als dopamine en noradrenaline sturen de balans en activiteit in deze netwerken.

Wanneer de mentale werktafel te vol raakt

Het werkgeheugen heeft een beperkte capaciteit. Als er te veel informatie tegelijk binnenkomt, of wanneer spanning, angst of overprikkeling het systeem onder druk zetten, raakt de mentale werktafel overbelast. Het gevolg is dat overzicht, zelfregulatie en sociale afstemming onder druk komen te staan. Ook motorische vaardigheden en concentratie kunnen dan haperen.

Vanuit een filosofisch perspectief is het werkgeheugen niet enkel een opslagplaats, maar een kernplek van bewustzijn. Denkers uit de fenomenologie, zoals Husserl en Merleau-Ponty, wijzen erop dat juist hier verleden, heden en toekomst in één ervaring samenkomen. Het is de plek waar keuzes ontstaan en vrijheid vorm krijgt. Maar wanneer dit systeem te zwaar belast wordt, vernauwt ons bewustzijn. We vallen terug in oude patronen, verliezen nuance en reageren reflexmatig. Voor mensen met posttraumatische stressstoornis (PTSS) betekent dit dat het werkgeheugen vaak structureel wordt ingeperkt: het brein staat zo alert op dreiging dat er nauwelijks ruimte is voor nieuwe ervaringen.

Het brein in constante alertheid

Intrusies, flashbacks of vermijdingsgedrag nemen mentale ruimte in beslag, nog voordat er een taak of interactie begint. Hierdoor wordt het moeilijk om nieuwe informatie vast te houden of flexibel te reageren. Zelfs eenvoudige opdrachten kunnen leiden tot blokkeren, schaamte of terugtrekken. Het zenuwstelsel blijft hangen in hyperarousal (overactivatie) of hypoarousal (afvlakking), waardoor het werkgeheugen nauwelijks kans krijgt om te functioneren binnen de zone van regulatie. Dit verklaart waarom mensen met PTSS of chronisch trauma vaak moeite hebben met concentratie, werkdruk of sociale interacties: het werkgeheugen is al bezet voordat het ingezet kan worden.

Het werkgeheugen in de boksring

In bokstherapie wordt werkgeheugenbelasting onmiddellijk zichtbaar. Tijdens padswerk of ritmische oefeningen moeten deelnemers bewegingen onthouden, zich reguleren onder druk, reflecteren op hun reacties én in verbinding blijven met de bokstherapeut. Voor wie een overbelast werkgeheugen heeft, leidt dit vaak tot blokkeren, dissociatie of juist overcompensatie. Motoriek hapert, adem stokt of paniek neemt toe. Niet het lichaam faalt hier, maar de cognitieve overbelasting wordt voelbaar. Juist dit maakt de boksring, als afgestemde ruimte, zo waardevol: het onzichtbare wordt zichtbaar en bespreekbaar.

De rol van de bokstherapeut

De bokstherapeut helpt niet door nog meer druk te geven, maar door spanning te herkennen en te reguleren. Tempo wordt vertraagd, opdrachten worden eenvoudiger gemaakt en er ontstaat ruimte voor ademhaling en herstelde coördinatie. Via houding, nabijheid en ritme wordt non-verbaal veiligheid overgedragen. Deelnemers ervaren dat het niet gaat om alles tegelijk te kunnen, maar om stap voor stap aanwezig te blijven.

Dat inzicht werkt bevrijdend: minder presteren, meer reguleren.

Het window of tolerance

Het werkgeheugen functioneert optimaal binnen het zogenaamde window of tolerance: het venster waarin mensen adequaat kunnen denken, voelen en bewegen. Wanneer de druk te hoog oploopt, treedt hyperarousal op en raakt het systeem chaotisch. In hypoarousal daarentegen sluit het zich juist af. Door oefeningen zorgvuldig af te stemmen – met eenvoud, ademhaling en rust – helpt de bokstherapeut het werkgeheugen weer actief te maken binnen dit venster.

Draaglast en draagkracht

Een belangrijke factor in werkgeheugenbelasting is de balans tussen draaglast en draagkracht. Draaglast omvat de spanning, druk en onverwerkte ervaringen die iemand meedraagt. Draagkracht verwijst naar het vermogen om spanning te dragen zonder de verbinding met zichzelf te verliezen. Bokstherapie maakt deze dynamiek tastbaar. Te veel complexiteit leidt tot blokkades, terwijl juiste afstemming juist ruimte schept. Oefenen met eenvoud, ritme en ademhaling vergroot het vermogen om in balans te blijven, zelfs onder druk.

Een praktijksituatie

Tijdens een oefening waarbij vier bewegingen in volgorde moeten worden uitgevoerd, stokt de ademhaling en valt de volgorde weg. Het lijkt alsof het lichaam de instructie niet meer kan volgen. Frustratie ontstaat. De bokstherapeut grijpt in, vereenvoudigt de oefening en vertraagt het tempo. Binnen enkele minuten herstelt de ademhaling en komt de coördinatie terug. Het inzicht volgt: dit was geen zwakte, maar een moment van werkgeheugenbelasting. En juist de regulatie bracht ruimte terug.

Minder presteren, meer voelen

In de kern leert bokstherapie deelnemers niet méér te onthouden, maar beter af te stemmen. Niet harder hun best te doen, maar eerder te herkennen wanneer het te veel wordt. Die verschuiving vergroot zelfregie en helpt signalen van het lichaam serieus te nemen. Het resultaat is minder druk in het hoofd en meer rust in het lijf.

Reflectievraag

Wat merk jij in je lichaam wanneer er te veel tegelijk op je afkomt?

VERANTWOORDING

De tekst benadrukt de eigen verantwoordelijkheid van de lezer in het interpreteren en toepassen van de aangeboden kennis, en moedigt aan tot een actieve, onderzoekende houding in het leerproces.

Klik voor meer informatie over het werkgeheugen op os links.

Baddeley, A. (2000). The episodic buffer: A new component of working memory. Trends in Cognitive Sciences, 4(11), 417–43.

Antonio Damasio (1999). The Feeling of What Happens: Body and Emotion in the Making of Consciousness.

Merleau-Ponty, M. (1945). Phénoménologie de la perception.

Zie ook : National Institutes of Health – Working memory and PTSD

Voor meer achtergrond over werkgeheugen en traumaverwerking.