Inleiding

Het autonome zenuwstelsel is meer dan een biologische schakelaar. Het is een innerlijk kompas dat ons leidt tussen nabijheid en terugtrekking, tussen kracht en verstilling. In de boksring komt dit kompas tot leven – soms luid, soms fluisterend – en laat het zien waar spanning, veiligheid en verbinding elkaar raken.

“Wie leert luisteren naar de taal van het lichaam, ontdekt dat vrijheid niet ontstaat uit controle, maar uit het vermogen om te schakelen.”

Het autonome zenuwstelsel begrijpen

Het autonome zenuwstelsel regelt grotendeels onbewust vitale processen zoals ademhaling, hartslag en spierspanning. Binnen bokstherapie wordt dit systeem niet alleen theoretisch besproken, maar vooral lichamelijk ervaren. In de boksring komt aan het licht hoe spanning, veiligheid en herstel zich uitdrukken in houding, adem en beweging. Het concept van dit zenuwstelsel wordt verdiept door de polyvagaaltheorie van Stephen Porges, die drie subsystemen beschrijft: de ventrale vagus, het sympathisch systeem en de dorsale vagus. Deze driedeling maakt zichtbaar hoe mensen schakelen tussen verbondenheid, mobilisatie en terugtrekking, en hoe bokstherapie daarbij een rol kan spelen.

Ventrale vagus en sympathisch systeem

De ventrale vagus ondersteunt veiligheid, nabijheid en co-regulatie. Wanneer dit subsysteem actief is, ontstaat er ruimte voor herstel, emotionele integratie en vertrouwen. In bokstherapie wordt dit concreet ervaren door rustige ademhaling, vloeiende bewegingen en de mogelijkheid om open in contact te blijven. Dit is de fysiologische basis voor groei en voor het vertrouwen in het eigen lichaam. Het sympathisch systeem daarentegen zet het lichaam aan tot vechten of vluchten. In de boksring is dit zichtbaar in gespannen spieren, verhoogde hartslag en snelle reflexen. Deze energie kan helend zijn wanneer ze doelgericht en gereguleerd wordt ingezet, maar leidt tot overactivatie en uitputting wanneer het lichaam niet terugkeert naar rust. Bokstherapie helpt om die balans te hervinden en kracht te ervaren zonder overspoeld te raken.

Dorsale vagus en bevriezing herkennen

Wanneer spanning te groot wordt, treedt de dorsale vagus in werking. Dit leidt vaak tot bevriezing, terugtrekking of dissociatie. In de boksring uit zich dit in stilvallen, het vermijden van oogcontact of een afwezig lichaam. Hier biedt bokstherapie geen druk om door te zetten, maar juist vertraging, aarding en opnieuw contact met de grond. Soms betekent dit simpelweg stilstaan en ademhalen. Vanuit die basis kan beweging geleidelijk terugkeren en kan iemand leren om vanuit verstilling opnieuw richting verbinding en kracht te bewegen.

Bokstherapie als regulatiepraktijk

Een gezond zenuwstelsel schakelt soepel tussen activering, ontspanning en verbondenheid. Door trauma of langdurige ontregeling kan dit vermogen verstoord raken, waardoor iemand blijft hangen in chronische spanning, terugtrekking of verstoorde afstemming. Bokstherapie maakt deze patronen zichtbaar en voelbaar. Via adem, ritme en relationele afstemming leert het lichaam opnieuw schakelen. De bokstherapeut werkt daarbij niet met strakke protocollen, maar met observatie, structuur en nabijheid. Door stemgebruik, ademhaling en ritme ontstaat co-regulatie, die de basis vormt voor zelfregulatie. Zo wordt bokstherapie meer dan fysieke training: het wordt een praktijk waarin lichaam en geest opnieuw leren vertrouwen, en waarin het autonome zenuwstelsel belichaamd wordt.

Verbinding met andere methodieken

De inzichten uit bokstherapie sluiten nauw aan bij sensorimotor therapy, waarin tracking van lichamelijke signalen centraal staat. Ook binnen mindfulness therapie wordt gewerkt aan aandacht en aanwezig zijn in het moment. Compassion Focused Therapy voegt daar de dimensie van mildheid en innerlijke vriendelijkheid aan toe. Samen vormen deze methodieken een stevige basis om trauma en ontregeling te benaderen vanuit lichaam én geest.