Inleiding

Soms voel je al voor je beweegt dat je lichaam iets weet wat je hoofd nog niet kan duiden. Een ademhaling die stokt, een blik die ontwijkt of een vuist die zich onbewust balt. In bokstherapie zijn dit geen fouten, maar signalen. De polyvagaaltheorie helpt begrijpen waar deze reacties vandaan komen en hoe ze via het lichaam regulatie en herstel mogelijk make

De polyvagaaltheorie in bokstherapie: vechten, vluchten of verbinden

Soms merk je het al voordat er een stoot wordt uitgedeeld: je adem versnelt, je ogen zoeken een uitweg of je handen ballen zich zonder reden. Het lichaam vertelt een verhaal van veiligheid of onveiligheid. De polyvagaaltheorie in bokstherapie helpt begrijpen waar deze reacties vandaan komen en hoe beweging en afstemming een weg naar herstel kunnen openen.

Drie modi van het autonome zenuwstelsel

De polyvagaaltheorie, ontwikkeld door dr. Stephen Porges, laat zien dat het autonome zenuwstelsel drie verdedigingsmodi kent. In de ventrale vagus is veilige verbinding, rust en co-regulatie mogelijk. Het sympathische systeem zet het lichaam aan tot vechten of vluchten bij dreiging. De dorsale vagus veroorzaakt terugtrekking, bevriezing en dissociatie. In bokstherapie zien we vaak dat het zenuwstelsel blijft hangen in een van deze standen, ook wanneer het gevaar al voorbij is.

Bevriezing en overactivatie herkennen in de boksring

Wie zich in een dorsale toestand bevindt, lijkt soms emotieloos of traag. Toch schuilt achter dit ogenschijnlijke nietsdoen vaak een diepe spanning. De ademhaling is oppervlakkig, spieren voelen slap en het lichaam verdoofd. Bokstherapie gebruikt kleine, veilige stappen om weer tot aanwezigheid te komen: ritme, beweging en contact brengen energie terug. Aan de andere kant zijn er deelnemers met een overactief zenuwstelsel. Hun ademhaling is kort, de schouders staan hoog en bewegingen zijn gespannen of explosief. Dit is vaak een beschermingsreactie tegen angst. Binnen sessies wordt geoefend met vertragen, afronden en rust vinden. Zo leert het lichaam dat stoppen niet gevaarlijk is, maar juist ruimte kan geven.

Polyvagaaltheorie, relatie en co-regulatie als kern van herstel

Een ventrale staat van verbondenheid ontstaat niet door techniek alleen, maar vooral in relatie. De aanwezigheid van de bokstherapeut, de veilige structuur van de sessie en het afgestemd oefenen maken dat iemand zich weer veilig kan bewegen. De bokstherapeut fungeert niet als coach die pusht, maar als regulerende ander die met blik, tempo en houding afstemt op wat het zenuwstelsel nodig heeft. Soms zijn enkele lichte stoten genoeg, soms stil contact via de handschoenen.

De boksring als ervaringsruimte voor veiligheid

De boksring zelf biedt een directe ingang tot regulatie van spanning en zenuwstelsel. Elke stoot volgt de ademhaling, voetenwerk zorgt voor aarding en padswerk traint actie én rust. Via ritme en herhaling ontdekt het lichaam dat schakelen mogelijk is en dat nabijheid niet per se gevaarlijk hoeft te zijn. Wie gewend is te vechten leert verzachten, wie zich vaak terugtrekt leert aanwezig te zijn.

Deze ervaringen werken door buiten de ring. Er ontstaat meer rust, veerkracht en ruimte voor contact zonder overspoeld te raken. Veiligheid blijkt geen luxe, maar een voorwaarde voor groei. Evelyn Underhill schreef dat mystiek begint bij volledig aanwezig zijn. In bokstherapie krijgt dat handen en voeten, in kleine momenten van beweging en afstemming die de weg openen naar verbinding met jezelf, de ander en het leven.

Reflectievraag

Wanneer merk jij dat je lichaam sneller reageert dan je gedachten? En hoe zou het zijn om die signalen niet te veroordelen, maar te ontvangen als uitnodiging tot bewustwording?

Verbinding met andere methodieken

De inzichten uit bokstherapie sluiten nauw aan bij sensorimotor therapy, waarin tracking van lichamelijke signalen centraal staat. Ook binnen mindfulness therapie wordt gewerkt aan aandacht en aanwezig zijn in het moment. Compassion Focused Therapy voegt daar de dimensie van mildheid en innerlijke vriendelijkheid aan toe. Samen vormen deze methodieken een stevige basis om trauma en ontregeling te benaderen vanuit lichaam én geest.

VERANTWOORDING

De tekst benadrukt de eigen verantwoordelijkheid van de lezer in het interpreteren en toepassen van de aangeboden kennis, en moedigt aan tot een actieve, onderzoekende houding in het leerproces.

Voor verdere informatie over dit overwerp verwijs ik graag naar Polyvagaal.

The Polyvagal Theory Workbook for Trauma, Arielle Schwartz

Dit werkboek biedt evidence-based oefeningen gericht op lichaamservaring—zoals ademhaling, beweging en lichaamsbewustzijn—om trauma te helen zonder te herbeleven. Het helpt bij het versterken van vagale toon, waardoor lichaam en geest rustiger en veerkrachtiger worden.

 In tegenstelling tot teksten van Porges, levert dit boek praktisch toepasbare lichaamsgerichte tools die aansluiten bij jouw expertise en benadering in bokstherapie.

Voor een toegankelijke verklaring van wat polyvagaaltheorie inhoudt en hoe dit het lichaam ondersteunt, kun je verwijzen naar de officiële uitleg van het Polyvagal Institute: