Inleiding

Hypoarousal is een fysiologische toestand waarin het zenuwstelsel zich terugtrekt uit actie, gevoel en contact. Het is de onderkant van het Window of Tolerance: het moment waarop iemand niet langer overprikkeld is, maar onderprikkeld – functionerend vanuit bevriezing, terugtrekking of verdoving. In Boksfit Therapie is het herkennen van hypoarousal van groot belang. Deze toestand wordt vaak niet opgemerkt, omdat de uiterlijke tekenen subtiel zijn: stilvallen, verdwijnen uit contact, het ‘niet meer weten’. Toch schuilt er achter deze passiviteit een diepe vorm van ontregeling. Dit artikel beschrijft hoe hypoarousal zich fysiologisch manifesteert en hoe trainers hier binnen een lichaamsgerichte setting mee omgaan.

“In de stilte van hypoarousal laat het lichaam zien dat ook zwijgen een taal is, waarin terugtrekking en verdoving het onzegbare uitdrukken.”

Wat is hypoarousal

Hypoarousal is een fysiologische toestand waarin het zenuwstelsel zich terugtrekt uit actie, gevoel en contact. Het is de onderkant van het window of tolerance: het moment waarop iemand niet langer overprikkeld is, maar onderprikkeld, functionerend vanuit bevriezing, terugtrekking of verdoving. In boksfit therapie is het herkennen van hypoarousal van groot belang. Deze toestand wordt vaak niet opgemerkt, omdat de uiterlijke tekenen subtiel zijn. Er is een stilvallen, een verdwijnen uit contact of een ervaring van het niet meer weten. Toch schuilt er achter deze passiviteit een diepe vorm van ontregeling. Wanneer het zenuwstelsel via de dorsale vagale tak overschakelt naar een staat van energiebesparing en terugtrekking, ontstaat een evolutionaire reactie die bedoeld is om te overleven. Het lichaam dempt zichzelf om energie te sparen en pijn te vermijden. Dit uit zich in een lagere hartslag, een verminderde ademhaling en spierspanning en een beperkte alertheid en emotionele beschikbaarheid.

Typische signalen van hypoarousal

De tekenen van hypoarousal zijn subtiel en worden vaak verward met desinteresse of vermoeidheid. Er kan een afwezige of starende blik zijn, een plotselinge futloosheid of een vlakke stem. Soms reageert iemand nauwelijks op vragen of opdrachten, spreekt vertraagd of neemt geen initiatief meer in contact. In bokstherapie kan dit zichtbaar worden in deelnemers die tijdens oefeningen stilvallen, hun adem inhouden of aangeven dat ze niets meer voelen.

Hypoarousal in de boksring

In de boksring kunnen triggers zoals fysieke nabijheid, onverwachte aanraking of impliciete herinneringen leiden tot hypoarousale reacties. Een actieve oefening kan plots omslaan in een moment van stilstand, een afgewende blik of het niet meer weten wat te doen. Belangrijk is om dit niet te interpreteren als onwil of gebrek aan motivatie. Het zijn signalen van een zenuwstelsel dat zich terugtrekt om verdere dreiging te vermijden.

Tijdens een sessie kan dit zichtbaar worden in stoten zonder kracht of intentie, het stoppen midden in een oefening of het ontbreken van aanwezigheid in gesprek en beweging. Soms laat iemand overdreven beleefd of automatisch gedrag zien. De rol van de trainer is in deze situaties regulerend en gericht op nabijheid en herverbinding.

Interventies bij hypoarousal

Het ondersteunen van deelnemers in hypoarousal vraagt om zorgvuldigheid en rust. Activeren via druk of intensiteit werkt averechts. Het doel is om contact, veiligheid en lichamelijk bewustzijn te herstellen. Dit kan door een oriëntatie op de ruimte, waarbij iemand wordt uitgenodigd waar te nemen wat er te zien, horen of voelen is. Ook lichte fysieke activatie helpt, zoals zachte verplaatsingen of lichte aanraking met de pads. Ademhaling kan worden ondersteund door samen te ademen of te tellen, waarbij benoemd wordt dat het lichaam tijdelijk uitschakelt en dat dit een begrijpelijke reactie is.

Daarnaast kan het helpen om letterlijk te landen in het lichaam. Dit gebeurt door de voeten stevig op de vloer te voelen, de handen tegen de muur te plaatsen of te zitten met steun in de rug. Het lichaam wordt zo weer ervaren als aanwezig en veilig.

Co-regulatie en relationele afstemming

Mentale uitleg bereikt vaak weinig in een toestand van hypoarousal. De deelnemer is niet volledig cognitief beschikbaar. Relationele afstemming is dan essentieel. De bokstherapeut is kalm, voorspelbaar en belichaamd aanwezig. Een zachte, ritmische stem en trage bewegingen geven veiligheid, terwijl snelle vragen of druk juist ontregelen. Het lichaam van de bokstrainer fungeert als regulerend anker, niet door woorden maar door ritme, rust en nabijheid.

Emoties achter hypoarousal

Vaak liggen onder hypoarousal gevoelens die in een vroeg stadium niet regulerend konden worden verwerkt, zoals angst, schaamte of machteloosheid. Het lichaam sluit zich af om deze emoties te vermijden. In boksfit therapie kunnen fysieke ervaringen impliciete herinneringen activeren, waardoor het zenuwstelsel terugvalt in hypoarousal zonder dat iemand precies begrijpt waarom. Het doel is niet om deze emoties direct op te roepen, maar ze indirect te benaderen via lichamelijke aanwezigheid, sensaties en herhaalde ervaring van veiligheid.

Opbouwen van draagkracht

Het werken met hypoarousal is gericht op heropbouw. Deelnemers leren subtiele signalen van terugtrekking eerder te herkennen, oefenen met kleine vormen van fysieke nabijheid en ontdekken opnieuw dat hun lichaam een betrouwbare bron van informatie is. Het vergroten van het window of tolerance vraagt tijd, herhaling en consistentie. Iedere sessie biedt de kans om draagkracht op te bouwen, zowel in beweging als in stilte.

Hypoarousal is een stille maar ingrijpende vorm van ontregeling. Binnen bokstherapie wordt deze toestand niet gecorrigeerd of genegeerd, maar erkend en professioneel begeleid. Via sensorimotorische technieken, co-regulatie en aandacht voor lichamelijke signalen ontstaat er weer ruimte voor contact en herstel. Waar woorden tekortschieten spreekt het lichaam, zelfs in stilte.

Verbinding met andere methodieken

De inzichten uit bokstherapie sluiten nauw aan bij sensorimotor therapy, waarin tracking van lichamelijke signalen centraal staat. Ook binnen mindfulness therapie wordt gewerkt aan aandacht en aanwezig zijn in het moment. Compassion Focused Therapy voegt daar de dimensie van mildheid en innerlijke vriendelijkheid aan toe. Samen vormen deze methodieken een stevige basis om trauma en ontregeling te benaderen vanuit lichaam én geest.

VERANTWOORDING

De tekst benadrukt de eigen verantwoordelijkheid van de lezer in het interpreteren en toepassen van de aangeboden kennis, en moedigt aan tot een actieve, onderzoekende houding in het leerproces.

Kijk voor meer informatie op:

Ogden, Minton & Pain – Trauma and the Body (2006)

NICABM – Hypoarousal and Trauma

 voor verdieping over trauma en zenuwstelselregulatie

Lees ook onze blog.