Hyperarousal
Inleiding
Hyperarousal verwijst naar een toestand van verhoogde fysiologische activering, waarin het zenuwstelsel zich voorbereidt op vechten of vluchten. Deze staat ontstaat wanneer het sympathisch zenuwstelsel plotseling of langdurig in werking treedt. Binnen bokstherapie is het herkennen en reguleren van hyperarousal essentieel. Niet alleen om veiligheid te waarborgen, maar ook om het lichaam opnieuw te leren vertrouwen en de weg naar herstel te ondersteunen.“Het lichaam liegt niet.
Daar waar woorden tekortschieten, spreekt spanning – soms luid, soms fluisterend. Wie leert luisteren naar deze signalen, ontdekt dat regulatie begint met erkenning.”
Fysiologische basis
Hyperarousal is een evolutionaire overlevingsrespons. Wanneer het lichaam gevaar ervaart, versnelt de hartslag, wordt de ademhaling oppervlakkiger en neemt spierspanning toe. Stresshormonen zoals adrenaline en cortisol worden afgegeven om direct te kunnen handelen. Hoewel dit mechanisme levensreddend kan zijn, leidt langdurige hyperarousal vaak tot uitputting en emotionele ontregeling. Het belemmert het werkgeheugen en de verwerking van ervaringen. Op termijn draagt het bij aan klachten zoals slaapproblemen, prikkelbaarheid en concentratieverlies.
Herkenning in de boksring
De boksring maakt hyperarousal direct zichtbaar. Tijdens fysieke interactie worden onderliggende patronen versterkt. Dit kan zich uiten in:
-
Hardere en snellere stoten zonder controle
-
Vermijden of juist fixeren van oogcontact
-
Grenzen van het lichaam negeren
-
Frustratie bij feedback of onderbrekingen
Deze reacties vragen niet om confrontatie, maar om vertraging, structurering en co-regulatie. De bokstherapeut fungeert hierbij niet als prestatiegerichte coach, maar als regulerende aanwezigheid.
Methodieken van regulatie
Binnen bokstherapie wordt gewerkt met concrete interventies die het zenuwstelsel terugbrengen naar de veilige activatiezone, ook wel het Window of Tolerance. Voorbeelden zijn ademregulatie in combinatie met ritme, voorspelbare oefeningen die spanning verminderen, en afgebakende fysieke interactie door korte reeksen en duidelijke posities. Naast technieken speelt de houding van de bokstherapeut een sleutelrol. Co-regulatie via stem, adem en lichaamshouding is vaak effectiever dan verbale uitleg of analyse.
Van reactie naar bewustzijn
Hyperarousal is geen teken van onwil, maar van een lichaam dat te vaak of te vroeg is geactiveerd. Door signalen niet te veroordelen maar te duiden, leren deelnemers hun adem, spierspanning en impulsen herkennen. Het doel is niet onderdrukken, maar bewustwording en regulatie in actie. In de sessie wordt spanning niet alleen besproken, maar ook belichaamd en omgezet. Zo wordt boksen zelf een middel tot herstel: activeren zonder controle te verliezen, remmen zonder te verstarren, voelen zonder overspoeld te raken. Hyperarousal is daarmee niet alleen een verstoring, maar ook een ingang naar nieuwe vormen van regulatie, kracht en veiligheid.
Verbreding naar andere therapievormen
De inzichten rondom hyperarousal sluiten nauw aan bij sensorimotor therapy, waar tracking en lichaamsbewustzijn centraal staan. Ook binnen mindfulness therapie wordt gewerkt aan het observeren van lichamelijke reacties zonder oordeel. Daarnaast biedt Compassion Focused Therapy een kader om mildheid en zelfcompassie te ontwikkelen bij het reguleren van spanning. Samen vormen deze benaderingen een krachtige ondersteuning van bokstherapie.
VERANTWOORDING
De tekst benadrukt de eigen verantwoordelijkheid van de lezer in het interpreteren en toepassen van de aangeboden kennis, en moedigt aan tot een actieve, onderzoekende houding in het leerproces.
Kijk voor meer informatie op:
Hyperarousal Explained – NICABM
Bessel van der Kolk – The Body Keeps the Score (2014)
Meer over hyperarousal en traumaverwerking: