Introductie

PTSS, of posttraumatische stressstoornis, is geen gewone wond. Het is een litteken dat zich diep in lichaam en geest nestelt. Het hoofd kan zwijgen of vergeten, maar het lijf blijft herinneren. Herstel vraagt meer dan praten: het begint in het lijf, waar trauma zich heeft vastgezet. Bokstherapie kan hier een unieke rol spelen: niet door te vechten, maar door in beweging te leren voelen dat veiligheid opnieuw mogelijk is.

Soms lijkt de stilte in het lichaam ondraaglijk: de adem die stokt, de spieren die verkrampen, het hart dat niet tot rust wil komen. Toch is juist in die stille taal van het lijf de weg naar heling te vinden.

Wat is PTSS?

Posttraumatische stressstoornis ontstaat na een overweldigende gebeurtenis waarin machteloosheid, dreiging of levensgevaar centraal stond. Het gaat om ervaringen die te groot waren om te dragen: geweld, misbruik, oorlog, ernstige ongevallen of langdurige verwaarlozing. PTSS is daarmee een normale reactie op abnormale gebeurtenissen. De klachten zijn indringend en vaak langdurig. Herbelevingen en flashbacks, nachtmerries, verhoogde alertheid of juist emotionele vervlakking wisselen elkaar af. Het lichaam lijkt voortdurend “aan” te staan of sluit juist volledig af. Zonder behandeling kan dit patroon zich jarenlang vasthouden.

Wie loopt risico op PTSS?

PTSS treft vooral mensen die zich herhaaldelijk in bedreigende situaties bevinden. Militairen, politie en veteranen kennen de realiteit van gevaar van dichtbij. Hulpverleners, zoals ambulancepersoneel, artsen of therapeuten, dragen vaak de last van andermans leed. Slachtoffers van huiselijk geweld, seksueel misbruik of chronische verwaarlozing lopen een groot risico, evenals mensen die gedwongen hun land moesten verlaten. Ook kinderen die langdurig onveilig zijn opgegroeid, ontwikkelen geregeld complex trauma. Het risico neemt toe bij sociale isolatie, gebrek aan steun of wanneer eerdere wonden nooit de kans kregen te helen.

PTSS bij veteranen en geüniformeerde beroepen

Veteranen en mensen in geüniformeerde beroepen – zoals militairen, politieagenten, brandweerlieden en ambulancepersoneel – lopen een verhoogd risico op PTSS. In hun werk worden zij vaak geconfronteerd met levensbedreigende situaties, menselijk lijden en morele dilemma’s. Deze ervaringen laten diepe sporen na, juist omdat zij plaatsvinden in een context waarin paraatheid, discipline en uithoudingsvermogen vanzelfsprekend zijn. Voor velen ontstaat een innerlijke spanning tussen het beroep dat moed en inzet vraagt, en de blijvende kwetsuren die onzichtbaar meereizen. Herbelevingen, verhoogde waakzaamheid of emotionele afvlakking kunnen de verbondenheid met gezin, werk en samenleving verstoren. Soms is er ook sprake van moral injury: het gevoel dat eigen morele grenzen overschreden zijn of dat men zelf tekortgeschoten is. Dit maakt de last zwaarder en complexer.

Voor veteranen en geüniformeerde beroepsgroepen is gespecialiseerde zorg noodzakelijk, waarin erkenning, veiligheid en lichaamsgericht werken samenkomen. Het lichaam moet opnieuw leren dat het veilig is, en dat begint bij therapievormen die ruimte geven aan fysieke ervaring en belichaamde verwerking. Bokstherapie kan daarbij een betekenisvolle rol spelen: een oefenruimte waar spanning, kracht en kwetsbaarheid op een veilige manier worden herkend, gereguleerd en geïntegreerd.

Het lichaam als geheugen

Trauma nestelt zich niet alleen in het denken, maar vooral in het lijf. Het wordt zichtbaar in ademhaling, houding, hartslag en spanning. Het lichaam herinnert zich wat de geest wil vergeten. Dit noemen we somatisch geheugen.

Wanneer iemand een trigger ervaart, duiken lichamelijke signalen vaak als eerste op: trillen, hartkloppingen, misselijkheid of bevriezing. In plaats van deze signalen te onderdrukken, is het van belang ze opnieuw te leren herkennen en reguleren. Zoals Bessel van der Kolk schrijft: “Het lichaam moet opnieuw leren dat het veilig is.”

Neurobiologische sporen van trauma

Tijdens een traumatische ervaring overspoelen adrenaline en cortisol het lichaam. De amygdala blijft waakzaam, de hippocampus verliest grip op geheugenverwerking, en de prefrontale cortex kan het geheel niet meer reguleren. Het gevolg: herinneringen worden niet als verleden opgeslagen, maar keren telkens terug alsof ze nu plaatsvinden. Dit verklaart waarom mensen met PTSS zo snel in een vecht-, vlucht- of bevriesreactie schieten. Het gaat niet om onwil, maar om een zenuwstelsel dat gevangen zit in alarmstand.

Triggers en vermijding

Triggers zijn vaak klein en onvoorspelbaar: een geur, een blik, een onverwachte aanraking. Het zenuwstelsel reageert alsof het trauma opnieuw gebeurt. Sommigen raken hyperalert, anderen vallen juist weg in dissociatie. Veel mensen zoeken bescherming door vermijding. Ze mijden drukte, conflicten of intieme nabijheid. Op korte termijn geeft dit rust, maar op lange termijn beperkt het hun leven en bevestigt het de machteloosheid.

Herstel vraagt belichaming

Praten alleen is niet genoeg. Herstel vraagt om nieuwe lichamelijke ervaringen die veiligheid opnieuw inschrijven in het zenuwstelsel. Sensorimotorische therapie, EMDR en somatic experiencing zijn bekende methoden die dit ondersteunen. In diezelfde lijn staat bokstherapie: een vorm waarin het lichaam, het ritme en de beweging de ingang vormen. Het is geen herhaling van het trauma, maar een oefening in nabijheid, ademhaling en fysieke aanwezigheid.

De waarde van bokstherapie bij PTSS

Bokstherapie creëert een veilige ruimte waar spanning voelbaar mag worden zonder overspoeld te raken. In de boksring wordt onderzocht: wat doet nabijheid met mij? Hoe reageer ik wanneer iemand op mij afkomt? Wat gebeurt er in mijn ademhaling wanneer ik mijn grens wil aangeven? De bokstherapeut begeleidt dit proces zorgvuldig. Niet de kracht van de stoot staat centraal, maar de manier waarop spanning, ritme en grenzen worden ervaren. Zo ontstaat een nieuwe belichaming van veiligheid en zelfregie. Voor mensen met PTSS betekent dit vaak een doorbraak. Waar woorden tekortschieten, biedt het lichaam een ingang naar heling.

Moral injury en de ethische wond

Naast PTSS zien we bij veteranen en hulpverleners vaak moral injury: een wond die niet alleen fysiek of psychisch is, maar ook moreel. Het gaat om ervaringen waarin iemands diepste waarden zijn geschonden — door eigen handelen, nalaten of door wat men getuige was. Dit vraagt niet alleen lichamelijk herstel, maar ook existentiële heling.

Filosofen als Emmanuel Levinas wijzen op de verantwoordelijkheid die we dragen voor de ander, ook wanneer die ontmoeting verscheurd raakt door geweld. Therapie kan juist daar ruimte maken om deze morele wond onder ogen te zien.

Waar behandeling mogelijk is

Voor wie met PTSS leeft, is het belangrijk professionele begeleiding te zoeken. In Nederland biedt Trauma Centrum Nederland (TCNL) in Vorden gespecialiseerde zorg voor mensen met complexe trauma’s. Ook bokstherapie kan daar of in samenwerking elders een aanvullende rol spelen in een breder behandeltraject.

Reflectievraag

Hoe zou het zijn om je lichaam niet langer als vijand te ervaren, maar als bondgenoot in je herstel?

Uit DSM-5

PTSS (posttraumatische stressstoornis) ontstaat na blootstelling aan een traumatische gebeurtenis, zoals oorlog, geweld of een ernstig ongeval. Volgens de DSM-5 zijn de kerncriteria:

• Herbeleving: nachtmerries, flashbacks, opdringende herinneringen.

• Vermijding: situaties, mensen of gedachten vermijden die aan het trauma doen denken.

• Negatieve veranderingen in stemming en cognities: schuld, schaamte, vervreemding, verlies van interesse, hardnekkig negatieve overtuigingen.

• Verhoogde prikkelbaarheid en arousal: woede-uitbarstingen, hyperwaakzaamheid, schrikreacties, slaapproblemen.

De klachten moeten langer dan één maand aanhouden en leiden tot duidelijke beperkingen in het dagelijks functioneren. Subtypen zijn met dissociatie (depersonalisatie/derealisatie) en met uitgesteld begin (na 6 maanden of later).

VERANTWOORDING

De tekst benadrukt de eigen verantwoordelijkheid van de lezer in het interpreteren en toepassen van de aangeboden kennis, en moedigt aan tot een actieve, onderzoekende houding in het leerproces.

Klik voor meer informatie over PTSS.

PTSS

In de geestelijke gezondheidszorg wordt veel gesproken over afwijking, diagnose, herstel en ‘normale’ ontwikkeling.

Maar wat betekent dat eigenlijk – normaal zijn? En wie bepaalt die norm?

Binnen Boksfit Therapie gaan we uit van een andere benadering. Wij zien gedrag niet als iets dat gemeten of gecorrigeerd moet worden, maar als een betekenisvol signaal. Elke fysieke reactie – van terugtrekking tot overactivatie – draagt een verhaal in zich. Vaak is dat verhaal ouder dan woorden, en leeft het voort in het lichaam.

De Franse filosoof Emmanuel Levinas stelde dat het menselijke niet ligt in het verklaren van de ander, maar in het erkennen van diens anders-zijn. “De ander dwingt mij mijn wereld open te breken,” schreef hij. Zo bezien is ‘normaal’ geen objectieve maat, maar een grens tussen mij en de ander – een uitnodiging tot ontmoeting.

Boksfit Therapie biedt geen pasklare norm. Het is geen route naar een vooraf bepaald eindpunt, maar een uitnodiging om te voelen wie je bent, wat je lijf vertelt, en waar jouw grenzen en verlangens liggen. Dat proces verschilt per persoon. De bokstherapeut is daarbij geen beoordelaar, maar een getuige. Iemand die meebeweegt, afstemt en ruimte houdt.

Zo verschuift de vraag van:

“Hoe word ik weer normaal?”

naar:

“Wat in mij vraagt om aandacht, ruimte en erkenning?”

Die beweging – van oordeel naar aanwezigheid – vormt de kern van belichaamd herstel. In de ring komt er geen oordeel. Alleen adem, aanwezigheid, actie en stilte. Daar ontstaat ruimte voor wie iemand werkelijk is – niet ondanks, maar dankzij de unieke sporen van het leven.